Na styku różnych kultur, tradycji i religii powstają liczne problemy prawne. Jednym z zagadnień tego typu jest kwestia ważności zagranicznych ślubów.
Szersze tło
Instytucja małżeństwa jest niezwykle zróżnicowana wśród kultur licznych zakątków świata. Ślub może mieć charakter czysto cywilny, mieszany jako połączenie ślubu cywilnego
i wyznaniowego lub tylko wyznaniowy. Stronami takiego związku we wszystkich państwach może być mężczyzna i kobieta, w części także pary jednopłciowe. W niektórych państwach obecne są także związki małżeńskie w formie poliginii – jeden mężczyzna i kilka kobiet lub poliandrii – jedna kobieta i kilku mężczyzn.
Małżeństwo w Polsce
Polskie prawo nie zawiera jednej, wyczerpującej definicji małżeństwa. Artykuł 18. Konstytucji RP „Małżeństwo jako związek kobiety i mężczyzny, rodzina, macierzyństwo i rodzicielstwo znajdują się pod ochroną i opieką Rzeczypospolitej Polskiej.” nie jest definicją sensu stricto, a nawet gdyby doszukiwać się w nim elementów pośredniego definiowania należy odnotować błąd polegający na zbyt szerokim ujęciu wyrazu definiowanego, ponieważ nie każdy związek kobiety i mężczyzny jest małżeństwem. Artykuł 1. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego „Małżeństwo zostaje zawarte, gdy mężczyzna i kobieta jednocześnie obecni złożą przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego oświadczenia, że wstępują ze sobą w związek małżeński.” jest z kolei obarczony błędem idem per idem. Jeśli jednak złożyć w całość wiele rozrzuconych elementów definiujących małżeństwo w polskim systemie prawnym, należałoby przyjąć, iż małżeństwem jest prawnym związkiem kobiety i mężczyzny zawartym na podstawie zgodnej woli stron.
Kompatybilność małżeństw
Transkrypcja zagranicznego aktu małżeństwa, czyli innymi słowy uznanie ważności zawarcia związku poza granicami Polski jest czasem niemożliwa ze względu na niekompatybilność instytucji prawnej małżeństwa między dwoma państwami. Rozważmy kilka sytuacji.
I Ślub zawarty przed konsulem
Wśród Polonii względnie częstą praktyką jest zawieranie ślubu przed konsulem w polskiej ambasadzie. Tego typu sytuacja nie wymaga transkrypcji, gdyż małżeństwo, choć udzielane poza granicami Polski, jest zawierane na mocy polskiego prawa.
II Ślub z więcej niż jednym partnerem
Polski system prawny nie przewiduje możliwości transkrypcji aktu małżeństwa między więcej niż dwoma osobami. Gdyby zatem mąż miał dwie żony, dokument wydany przez dane państwo nie byłby uznawany w Polsce. Transkrypcja jednego z dwóch małżeństw także nie byłaby możliwa, gdyż bigamia jest w Polsce penalizowana na podstawie art. 206 Kodeksu karnego.
III Ślub czysto wyznaniowy
Zawarcie małżeństwa na podstawie norm prawa religijnego w państwie, gdzie śluby wyznaniowe nie są równoważne z cywilnymi nie rodzi skutków prawnych w Polsce. Nawet jeśli ślub został przeprowadzony w porządku katolickim, a więc w Polsce objętym konkordatem, a nie doszło do dopełnienia odrębnych formalności przed miejscowymi organami władzy, transkrypcja nie jest możliwa.
IV Ślub zbieżny z polską definicją
Zagraniczne małżeństwo będące prawnym związkiem kobiety i mężczyzny zawartym na podstawie zgodnej woli stron podlega transkrypcji w Polsce po spełnieniu kilku nieskomplikowanych wymogów formalnych. Zalicza się do nich: złożenie wniosku, przedłożenie oryginału zagranicznego aktu małżeństwa oraz tłumaczenie dokumentu wykonane przez tłumacza przysięgłego lub konsula.
V Ślub osób tej samej płci
Akt zagranicznego małżeństwa osób tej samej płci nie podlega w Polsce translacji. W tej kwestii toczyło się wiele postepowań sądowych. Choć zdecydowana większość z nich kończyła się na dosyć wczesnym etapie ze względu na brak podstaw prawnych do translacji, jedna sprawa zasługuje w tym kontekście na szczególną uwagę. W 2022 roku Naczelny Sąd Administracyjny orzekł, iż polska konstytucja nie wyklucza możliwości zaistnienia w polskim porządku prawnym małżeństw jednopłciowych. Nie zmienia to w żaden sposób sytuacji osób pozostających w zagranicznych, jednopłciowych związkach małżeńskich, jednak ponowne i jednocześnie nieoczywiste zinterpretowanie przepisów konstytucyjnych nie zdarza się w Polsce często, z czego wynika prawnicza wyjątkowość owej kwestii.
MZ