Zawarte w wielu rozwiązaniach prawnych wyrazy „jeśli” oraz „kiedy” wskazują na występowanie bardzo starych elementów prawa: warunku i terminu, które będą przedmiotem analizy w niniejszym artykule.

Warunek
Już starożytni Rzymianie definiowali warunek jako wydarzenie przyszłe, niepewne, od którego zależy skuteczność czynności prawnej. Warunki dzieli się na trzy kategorie.
Pierwsza kategoria wskazuje na okres wywoływania skutków prawnych.
I Warunek zawieszający powoduje powstanie skutków czynności prawnej dopiero po pewnym zdarzeniu. Np. dostaniesz premię, jeśli namalujesz więcej obrazów niż rok temu.
II Warunek rozwiązujący zakłada skuteczność czynności prawnej aż do określonego zdarzenia. Np. będziesz otrzymywać zasiłek, jeśli nie podejmiesz w międzyczasie pracy.

Druga kategoria dotyczy woli strony danej czynności prawnej.
I Warunek potestatywny jest w pełni zależny od woli strony. Np. Jeśli ukradniesz rzecz, zostaniesz ukarany.
II Warunek kazualny jest niezależny od woli strony. Np. otrzymasz pieniądze od ubezpieczyciela, jeśli twoje uprawy zniszczy huragan.
III Warunek mieszany zależy częściowo od woli strony. Np. otrzymasz wynagrodzenie, jeśli podejmiesz pracę – przy założeniu, że nie wszystkie osoby są zdolne do podjęcia pracy.

Trzecia kategoria jest wyodrębniona ze względu na potencjalną zmianę rzeczywistości.
I Warunek dodatni wiąże się ze zmianą dotychczasowego stanu rzeczy. Np. dostaniesz pieniądze, jeśli oddasz mi swój wazon.
II Warunek ujemny polega na utrzymaniu obecnego stanu rzeczy. Np. dostaniesz spadek, jeśli będziesz moim synem – nie może dojść do zmiany stopnia pokrewieństwa, więc dotychczasowy stan rzeczy będzie zachowany.

Termin
W odróżnieniu od warunku, termin jest zdarzeniem przyszłym pewnym. Nie ulega wątpliwości, że upływ czasu ma miejsce. Wśród terminów wyróżnia się termin początkowy oraz końcowy.
Termin początkowy odsuwa skuteczność danej czynności do określonego momentu. Np. dostaniesz 10 000 zł, kiedy ukończysz 18 lat.
Termin końcowy zakłada natychmiastową skuteczność danej czynności aż do pewnego momentu. Np. będziesz płacić za szkołę, dopóki twoje dziecko jej nie ukończy.
Termin początkowy i końcowy mogą występować jednocześnie, czego świetnym przykładem jest umowa najmu obowiązująca od i do danego dnia.

Zarówno warunki, jak i terminy często pojawiają się w przepisach oraz umowach, dlatego ich znajomość może przydać się także osobom niemającym wiele wspólnego z prawem.

M.Z.