Stosowanie już istniejącego prawa jest czynnością łatwiejszą niż tworzenie nowych przepisów oraz uchylanie tych, które ustawodawca uznaje za niepożądane. Elementem szczególnie skomplikowanym jest precyzyjne określenie początku i końca obowiązywania przepisu – zostanie to omówione w dzisiejszym artykule.

Publikacja aktu prawnego
Wszystkie akty prawne powszechnie obowiązujące w Polsce podlegają publikacji, by obywatele mieli możliwość zapoznania się z nowymi regulacjami. Oczywiście znajomość przepisów to prawo, a nie obowiązek, jednak należy być świadomym, że nieprzeczytanie danego aktu prawnego nie zwalnia z odpowiedzialności.

Promulgacja, czyli publikacja aktu prawnego, jest etapem kończącym każdy pomyślnie przeprowadzony proces legislacyjny. Z przepisami bezpośrednio dotyczącymi obywateli można zapoznać się na stronie Dziennika Ustaw wydawanego przez Prezesa Rady Ministrów.

Vacatio legis
Czas pomiędzy publikacją aktu prawnego a jego wejściem w życie określa się mianem vacatio legis. Długość tego okresu jest zazwyczaj uzależniona od ilości zmian niezbędnych przez obywateli do poczynienia w swoim życiu. Dla zmiany standardów żarówek z pewnością potrzebne byłoby kilkuletnie vacatio legis, do niewielkiej zmiany ustawy o działalności urzędu mógłby w niektórych sytuacjach wystarczyć jeden dzień.

Jeżeli akt prawny nie stanowi inaczej, wejście w życie nowych regulacji prawnych ma miejsce czternaście dni po publikacji. Uznaje się to za standardowe vacatio legis.

Przykład: ustawę opublikowano 1 stycznia. Czas wejścia w życie liczy się od dnia następnego względem momentu publikacji, więc okres dobiega końca 15 stycznia. Pod uwagę bierze się jedynie pełne dni, zatem ustawa wchodzi w życie o północy z 15 na 16 stycznia.

Nietypowe vacatio legis
W niektórych sytuacjach akty prawne wchodzą w życie z chwilą publikacji. Należy rozumieć to dosłownie – ustawa tworzy prawa i obowiązki od momentu umieszczenia jej w Dzienniku Ustaw.
Czasem akty prawne mają wejść w życie tydzień po publikacji.

Przykład: ustawę opublikowano 1 maja. Vacatio legis kończy się 8 maja, ale liczymy pełne dni, dlatego akt prawny wchodzi w życie o północy z 8 na 9 maja.

Okres tygodnia to 7 dni, dwóch tygodni to 14 dni. Nieoczywistym jest jednak to, że miesiąc w prawie wcale nie oznacza domyślnie 30 dni, co czasem przyjmuje się jako uproszczenie w obliczeniach.

Przykład: ustawę opublikowano 27 kwietnia. Vacatio legis kończy się 27 maja, ale liczymy pełne dni, dlatego akt prawny wchodzi w życie o północy z 27 na 28 maja.

Derogacja przepisów
Derogacja polega na uchyleniu przepisów prawnych. Może do tego dojść jedynie na podstawie nowego aktu prawnego o takiej samej lub wyższej randze. Nowa ustawa może uchylić stare rozporządzenia, jednak nowe rozporządzenie nie może uchylić starej ustawy.

Moment uchylenia danego przepisu jest tożsamy z wejściem w życie aktu prawnego zawierającego przepis derogacyjny.

M.Z.