Umowa dożywocia jest specyficzną instytucją prawną umożliwiającą przeniesienie własnościowego prawa do nieruchomości na inną osobę w zamian nie za określoną sumę pieniędzy, lecz za dożywotnie utrzymanie, opiekę w chorobie oraz organizację pochówku. Polska specyfika umowy dożywocia została uregulowana w Kodeksie cywilnym, artykuły od 908 do 916.
Kto może skorzystać?
Obie strony umowy dożywocia muszą być pełnoletnie i nieubezwłasnowolnione (czyli mieć pełną zdolność do czynności prawnych).. Ponadto, praktycznie jedynym dodatkowym wymogiem stawianym przed osobą chcącą skorzystać z umowy dożywocia jest posiadanie nieruchomości. Umowa nie może zatem dotyczyć samochodu, biżuterii, dzieł sztuki, za to jak najbardziej obejmuje działki i mieszkania. Prawo nie reguluje dolnej i górnej granicy wartości nieruchomości. Zatem umowa dożywocia może być zawarta w odniesieniu do nabycia własności zarówno niewielkiego pola, jak i luksusowej rezydencji.
Umowa dożywocia a dziedziczenie
Rodzina osoby otoczonej opieką nie może dochodzić swoich praw spadkowych do nieruchomości, która była częścią umowy dożywocia. Nieruchomość nie jest także brana pod uwagę przy ewentualnym wyliczaniu zachowku. Wynika to z dwóch istotnych faktów. Po pierwsze, przeniesienie własności ma miejsce za życia osoby otoczonej opieką. Jest to więc czynność prawna między żyjącymi (inter vivos), a nie na wypadek śmierci (mortis causa). Po drugie zaś, w przeciwieństwie do darowizny, umowa dożywocia jest czynnością odpłatną, zatem obliguje do ponoszenia licznych kosztów na rzecz osoby otoczonej opieką.
Rozwiązanie umowy
Porozumienie stron nie daje podstaw do rozwiązania umowy dożywocia. W przypadku zaistnienia konfliktu, sąd ma możliwość orzec zmianę charakteru opieki na czysto finansową w postaci renty lub, w szczególnych przypadkach, rozwiązania umowy, jednak Kodeks cywilny nie zawiera wyliczenia konkretnych przesłanek za to odpowiadających.
MZ