Sądowe zniesienie wspólności małżeńskiej majątkowej, w odróżnieniu od umownego zniesienia wspólności (w ramach umowy przed notariuszem – tzw. intercyza) obwarowane jest koniecznością spełnienia przesłanek. Umożliwia jednak uzyskanie rozdzielności, gdy druga strona nie wyraża na nią zgody, a nadto pozwala na ustanowienie rozdzielności z datą wsteczną (czego nie sposób dokonać w ramach intercyzy). Nadto zapewnia dalej idącą ochronę przed wierzycielami, albowiem w ramach rozdzielności umownej – małżonek zaciągający zobowiązanie powinien powiadomić o tym fakcie wierzyciela, aby zwolnić drugie małżonka z odpowiedzialności za zaciągnięte zobowiązanie. Innymi słowy, rozdzielność majątkowa chroni małżonka przed roszczeniami wierzyciela, jeśli wierzyciel wiedział o zniesieniu wspólności małżeńskiej majątkowej.

Wracając jednak do przesłanek ustanowienia rozdzielności majątkowej, to zgodnie z brzmieniem art. 52 § 1 k.r.o. …z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej… Nadto, jak wynika z dyspozycji § 2 wskazanego artykułu – …rozdzielność majątkowa powstaje z dniem oznaczonym w wyroku, który ją ustanawia. W wyjątkowych wypadkach sąd może ustanowić rozdzielność majątkową z dniem wcześniejszym niż dzień wytoczenia powództwa, w szczególności, jeżeli małżonkowie żyli w rozłączeniu… Główną przesłanką ustanowienia przez sąd rozdzielności majątkowej są zatem „ważne powody”. Przez to pojęcie rozumie się okoliczności, które powodują, że w sytuacji konkretnego małżeństwa istniejąca wspólność majątkowa nie służy dobru drugiego małżonka, a także rodziny. Prowadzi do powstania sytuacji postrzeganej jako sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (por. m.in. H. Ciepła, w: H. Ciepła, J. Ignaczewski, J. Skibińska-Adamowicz, Komentarz do spraw rodzinnych…, s. 505 i n.; J. St. Piątowski, Stosunki majątkowe…, s. 140; L. Stecki, Ustanie ustawowej wspólności…, s. 12; M. Sychowicz, w: Kodeks rodzinny…, uwaga nb 16). Zagrożony lub naruszony zostaje nie tylko interes majątkowy drugiego małżonka, ale także podstawy ekonomiczne funkcjonowania rodziny, którą małżonkowie przez swój związek założyli.

W orzecznictwie wskazuje się, że ważne powody występują, gdy istniejąca sytuacja prowadzi do naruszenia lub poważnego zagrożenia interesów majątkowych jednego z małżonków, a z reguły także dobra rodziny (tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2000 r., II CKN 401/2000, Lexis.pl nr 2440302, oraz wyrok Sądu Najwyższego z 31 stycznia 2003 r., IV CKN 1710/2000, Lexis.pl nr 377918). Ponadto, w orzecznictwie przy dokonywaniu wykładni pojęcia „ważne powody” podkreśla się, że na takie okoliczności składają się elementy majątkowe i niemajątkowe. W sferze niemajątkowej pozostają m.in. konflikty o charakterze osobistym, które uniemożliwiają lub znacznie utrudniają zarząd majątkiem wspólnym i zagrażają w rezultacie ekonomicznym podstawom funkcjonowania rodziny (por. orz. Sądu Najwyższego z 6 listopada 1972 r., III CRN 250/72, LexisNexis nr 312236, OSNCP 1973, nr 6, poz. 113 oraz orzeczenie Sądu Najwyższego z 5 grudnia 1995 r., III CRN 164/95, niepubl.).

Docelowo, aby uzyskać rozdzielność majątkową celowe jest wykazanie ważnych powodów, z których wymienić można:

a) utrzymujący się pomiędzy stronami stan separacji faktycznej,

b) konflikt stron uniemożliwiający wspólne zarządzenie majątkiem,

c) samodzielne zaciąganie zobowiązań przez jednego z małżonków, zagrażający interesom drugiego małżonka

d) uzależnienie małżonka, trwonienie majątku lub inne działania, które mogą skutkować zagrożeniem dla majątku.

Opisane przypadki mogą uzasadniać ustanowienie przez Sąd rozdzielności majątkowej. Każdy przypadek małżonków jest jednak inny, tzn. że do każdej sytuacji należy podchodzić indywidualnie. Docelowo, w przypadku wątpliwości co do podstaw ustanowienia rozdzielności majątkowej lub oszacowania daty tejże rozdzielności – pomocne może okazać się wsparcie prawnika.

M.S.