Stosunkowo niewielu pełnomocników faktycznie specjalizuje się w sprawach spadkowych. „Odrębna” regulacja zawarta w Kodeksie cywilnym czasami postrzegana jest jako odrębna gałąź prawa (podobnie jak prawo rodzinne, które jednak objęte jest odrębnym kodeksem). Regulacje spadkowe są dość szczegółowe oraz wymagają często „podejścia matematycznego”. Być może dlatego niektórzy mecenasi – humaniści wolą się od nich trzymać z daleka.

Po drugie, wokół spraw spadkowych narosło trochę mitów, które wynikają m.in. z powtarzanych „zasłyszanych” informacji lub też nieobowiązujących już regulacji np. praw małżonka do dziedziczenia połowy majątku. Utrudnia to zainteresowanym poszukiwanie informacji na własną rękę np. w ramach analizy artykułów czy wpisów dostępnych na stronach internetowych. Docelowo, może się okazać, że pozornie łatwa sprawa komplikuje się jeszcze bardziej lub też zainteresowany pozostaje w błędnym przekonaniu odnośnie swoich praw (np. wymiaru udziału w spadku).

Kwestia spadkowa jest dość rozbudowana dlatego trudno jest stworzyć kompendium wiedzy. Natomiast z punktu widzenia „Kowalskiego” warto posiadać podstawową wiedzę w tym zakresie. Można ją sprowadzić do kilku punktów, stanowiących najważniejsze zagadnienia, tj.:

1) spadek nabywa się z chwilą jego otwarcia, tj. śmierci osoby spadkodawcy – tzw. sprawa spadkowa ma na celu jedynie potwierdzenie kręgu spadkobierców i uzyskanie dokumentu potwierdzającego ten fakt,

2) uznaje się, że spadkobiercy nabyli spadek po upływie 6 miesięcy od powzięcia wiadomości o tytule swojego powołania (czyli w pierwszej grupie osób -dziedziców od informacji o śmierci spadkodawcy); jeśli spadkodawcy chcą odrzucić spadek – mają na to tylko 6 miesięcy; możliwie jest wcześniejsze nabycie spadku, ale wymaga uprzedniego złożenia oświadczeń o nabyciu spadku przez wszystkich spadkobierców

3) spadek może zostać stwierdzony przez notariusza (w ramach tzw. poświadczenia dziedziczenia) lub przed sądem (postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku); aby załatwić sprawę o notariusza (szybko, ale trochę drożej – ok. 200 – 300 zł zamiast 105 zł w Sądzie), ale wymaga to obecności wszystkich spadkobierców i brak sporu, co kwestii dziedziczenia

4) po potwierdzeniu nabycia spadku – osoby najbliższe mogą zwolnić się od podatku od spadków (tzw. grupa zerowa); aby jednak skorzystać z tej bonifikaty należy w ciągu 6 miesięcy złożyć deklarację do Urzędu Skarbowego – SD-Z2 (najczęściej wg ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy)

5) spadek może zostać nabyty na podstawie ustawy lub testamentu; testamenty mogą być podważane w ramach postępowania spadkowego; zainteresowany może również w ramach osobnego postępowania (pozwu) wnosić o uznanie spadkobierców za niegodnych dziedziczenia (zarówno ustawowych jak i testamentowych)

6) najpewniejsze są testamenty notarialne -są stosunkowo tanie, trudne do podważenia i w ten sposób można uniknąć błędów w ich konstrukcji; jeśli zdecydujemy się na testamenty tzw. ręczne to należy je w całości sporządzić pisemnie (bez żadnych wydruków komputerowych)

7) osoby najbliższe, które otrzymałyby spadek w dziedziczeniu ustawowym, a zostały „pominięte” w testamencie mogą żądać zapłaty zachowku od osoby, która spadek otrzymała; mają na to co do zasadny 5 lat od śmierci spadkodawcy lub otwarcia testamentu

8) możliwe jest pozbawienie osoby prawa do zachowku na skutek wydziedziczenia; wydziedziczenie może zostać podważone w ramach sprawy o zachowek (nie zakłada się osobnej sprawy o tą kwestię, chyba, że jednocześnie podważa się cały testament w ramach sprawy o stwierdzenie nabycia spadku)

9) nie wszystkie składniki majątku podlegają dziedziczeniu – niektóre prawa wygasają na skutek śmierci (np. obowiązek alimentacyjny, służebność mieszkania, uprawnienia z dożywocia) a inne prawa podlegają „dziedziczeniu” na innych zasadach (np. wypłata środków z rachunku bankowego na podstawie tzw. dyspozycji na wypadek śmierci)

10) w przypadku chęci „podziału” majątku objętego spadkiem należy założyć dodatkową sprawę – wniosek o dział spadku; wniosek ten składa się jednak po zakończeniu sprawy spadkowej.

W ramach kolejnych artykułów postaram się bardziej przybliżyć opisane wyżej zagadnienia.

M.S.