W ramach spraw spadkowych możliwe jest wyróżnienie kilku ich rodzajów. Mnogość tychże postępowań wzbudza konsternację osób nieobytych z zagadnieniem, jednakże ich klarowne wyróżnienie powinno być pomocne, przy ustaleniu, „na jakim etapie” spraw spadkowych jesteśmy. Przechodząc zatem do meritum, za szeroko pojęte sprawy spadkowe możemy uznać:

I. Sprawa o odrzuceniu/przyjęcie spadku

Postępowanie wszczynane przed sądem rejonowym (wydział cywilny) ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Może być również przeprowadzone przed notariuszem. Warunkiem jest brak upływu 6 miesięcy licząc od dnia powzięcia wiadomości o tytule powołania (np. od śmierci spadkodawcy). Postępowanie przed sądem wszczyna się na wniosek (opłata wynosi 100 zł) i w zasadzie jest praktykowane głównie przez osoby, które chcą odrzucić spadek (nie dziedziczyć długów). W przypadku przyjęcia spadku wystarczy bowiem odczekać na upływ 6 miesięcy lub „gremialnie” (wraz z innymi spadkobiorcami) stawić się u notariusza, celem złożenia oświadczeń o przyjęciu spadku (jeśli osoby nie chcą czekać na upływ 6 miesięcy).

II. Sprawa o stwierdzenie nabycia spadku

Podobnie jak wyżej – postępowanie inicjowane przed sądem rejonowym wg ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. Opłata również wynosi 100 zł. Może być złożone jeśli upłynął okres 6 miesięcy na przyjęcie odrzuceniu spadku (dla wszystkich spadkobierców) lub złożyli już oni oświadczenia (jak w punkcie powyżej) dot. spadkobrania. W ramach tej sprawy Sąd stwierdza kto jest spadkobiercą oraz w jakim zakresie (udziale ułamkowym). Podobny efekt można osiągnąć w ramach procedury przed notariuszem dot. poświadczenia dziedziczenia, ale wymaga ono stawiennictwa wszystkich spadkobierców i napotyka trudności z przeprowadzeniem, jeśli spadek objęły osoby małoletnie.

W ramach tejże sprawy możliwe jest dodatkowe otwarcie testamentu (zwykle nie przeprowadza się w tym celu osobnego postępowania).

III. Sprawa o dział spadku

Sprawa prowadzona przez sąd rejonowy wg miejsca położenia spadku lub jego części (np. nieruchomości). Ma na celu fizyczny podział spadku (kto i co dostaje). Opłata od wniosku wynosi 1000 zł. Do wniosku należy dołączyć tytuły własności (np. odpis księgi wieczystej) oraz postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia (jak w punkcie poprzednim). Ta sprawa również może być uregulowana przed notariuszem.

IV. Sprawa o niegodność dziedziczenia

Sprawa „około” spadkowa – może być prowadzona przed sądem rejonowym lub sądem okręgowym, w zależności od wartości majątku (czy wartość spornego udziału przekracza 100.000 zł). W tym przypadku do sądu kieruje się pozew a opłata wynosi 5% wartości przedmiotu sporu (z uwzględnieniem tzw. widełek od opłat do kwoty 20.000 zł). W ramach postępowania Sąd bada, czy pozwany może zostać pozbawiony prawa do spadku przez wzgląd na spełnienie się przesłanek z art. 928 § 1 Kodeksu cywilnego.

V. Sprawa o zachowek

Podobnie jak powyżej – sprawa prowadzona przed sądem rejonowym lub okręgowym, jako sądem pierwszej instancji, w zależności od wartości przedmiotu sporu. Również podlega opłacie stosunkowej (5%). Dotyczy okoliczności w których osoba uprawniona nie otrzymała należnego jej majątku po zmarłym spadkodawcy w ramach dziedziczenia, zapisu czy darowizny. Warto pamiętać, że w przypadku spadkobierców objętych dziedziczeniem (np. w przypadkach darowizn) – najpierw powinni oni przeprowadzić postępowania, o których mowa w pkt II oraz III albo ewentualnie dokonać spisu inwentarza, celem ustalenia masy spadkowej i jej wartości.

VI. Sprawa dot. spisu inwentarza

Postępowanie związane z ustaleniem składu masy spadkowej – prowadzone dwuetapowo (na etapie sądowym i komorniczym), albowiem organem odpowiedzialnym za spis inwentarza jest komornik. Podlega opłacie do wniosku (100 zł) kierowanego do sądu rejonowego oraz do komornika (400 zł). Ma znaczenie w kontekście sprawy o dział spadku, zachowek lub w kontekście odpowiedzialności za długi spadkowe po sprawie o stwierdzenie nabycia spadku.

M.S.