Zacząć należy od tego, że wraz z zawarciem związku małżeńskiego, o ile nie została zawarta umowa dotycząca rozdzielności majątkowej (potocznie zwana intercyzą), powstaje pomiędzy nimi wspólność majątkowa (wspólność ustawowa). W ten sposób małżonkowie dysponują swoimi majątkami osobistymi (ich katalog wyznacza art. 33 kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, zwanego dalej k.r.o) oraz razem – majątkiem wspólnym. Obciążenie majątku wspólnego oznacza w praktyce zatem obciążenie majątku należącego do każdego z małżonków.
Warto zwrócić uwagę, że większość dochodów generowanych przez małżonków, od czasu powstanie wspólności, będzie chodzić do majątku wspólnego. Zgodnie z art. 31 § 2 k.r.o. Do majątku wspólnego należą w szczególności wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej czy dochody – zarówno z majątku wspólnego jak i majątków osobistych (np. czynsz za najem mieszkania). Docelowo, okoliczność ta może powodować pewne problemy dla jednego lub dwójki małżonków. Poniżej przedstawiam zatem argumenty dlaczego niektórzy decydują się na rozdzielność majątkową.
Argument 1 – Odpowiedzialność małżonka za długi (Art. 41 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego przy odniesieniu do art. 36 § 2 i 3 k.r.o., art. 361 k.r.o. oraz art. 37 § 1 k.r.o. a contrario)
Małżonek pozostający we wspólności majątkowej odpowiada za zobowiązania zaciągnięte przez drugiego małżonka, także z majątku wspólnego. Po dokonaniu rozdzielności majątkowej taka odpowiedzialność już go nie dotyczy a przedmioty które nabył po dokonaniu rozdzielności byłyby wyłączone spod egzekucji. Małżonek zatem nie musiałaby zatem odpowiadać za długi, co do których powstania się nie przyczynił i nie miał możliwości ich wcześniejszego zweryfikowania.
Argument 2 – Odpowiedzialność podatkowa (Art. 29 § 1 i 2 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa)
Małżonek płatnika odpowiada całym swoim majątkiem za wynikające ze zobowiązań podatkowych podatki, w tym z majątku wspólnego. Dopełnieniem argumentacji przedstawionej w ramach Argumentu nr 1 jest kwestia odpowiedzialności małżonka także za zobowiązania podatkowe, np. wynikające z prowadzonej działalności gospodarczej. Rozdzielność majątkowa chroni również na tej płaszczyźnie.
Argument 3 – Odpowiedzialność w razie upadłości przedsiębiorcy (Art. 116 ustawy z dnia 28 lutego 2003 r. Prawo upadłościowe)
Roszczenia małżonka upadłego wynikające z umowy majątkowej małżeńskiej mogą być uwzględnione tylko wówczas, gdy była ona zawarta co najmniej dwa lata przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Argumentem przemawiającym za szybkim przeprowadzeniem procedury rozdzielności majątkowej, jest ewentualne wyłączenie jej skutków, w przypadku ogłoszenia upadłości prowadzonego przedsiębiorstwa przez drugiego małżonka. Nawet jeśli małżonkom uda się dokonać podziału majątku (o czym mowa w Argumencie nr 4), to skutki takiego porozumienia mogą nie być skuteczne, w przypadku, gdy umowa taka zostanie zawarta w przeciągu 2 lat przed złożeniem wniosku o upadłość.
Argument 4 – Brak możliwości dokonania podziału majątku (Art. 35 k.r.o.)
W czasie trwania wspólności ustawowej żaden z małżonków nie może żądać podziału majątku wspólnego. Nie może również rozporządzać ani zobowiązywać się do rozporządzania udziałem, który w razie ustania wspólności przypadnie mu w majątku wspólnym lub w poszczególnych przedmiotach należących do tego majątku. Jeśli małżonkowie będą chcieli dokonać podziału majątku wcześniej – najpierw muszą doprowadzić do rozdzielności majątkowej.
Argument 5 – Brak wpływu rozdzielności majątkowej na majątek osobisty stron (Art. 31 ust. 1 in fine k.r.o., art. 33 k.r.o., art. 34 i n. a contrario)
Rozdzielność majątkowo dotyczy jedynie przedmiotów majątku wchodzących w skład majątku wspólnego (np. nabytego podczas trwania małżeństwa), a nie majątku osobistego. Jeśli zatem strony pozostają w sporze odnośnie do jakiegoś składnika z majątku osobistego (np. nakładów na dom drugiej strony) to warto podkreślić że kwestia rozdzielności, nawet po rozwodzie, nie miałaby wpływu na te roszczenia.
Argument 6 – Brak wpływu rozdzielności majątkowej na inne uprawnienia małżonków, w tym na prawo dziedziczenia
Przeprowadzenie procedury rozdzielności majątkowej nie powoduje powstania skutków, takich jak rozwód. Nadal zatem małżonek posiada prawo do żądania kosztów utrzymania jego oraz gospodarstwa domowego (art. 27 k.r.o.), prawa do korzystania z lokalu (art. 281 k.r.o.) oraz dziedziczenia (art. 931 § 1 Kodeksu cywilnego) . Może również żądać alimentów w ramach sprawy rozwodowej / o separację (art. 60 k.r.o.). Rozdzielność nie prowadzi zatem do pokrzywdzenia drugiego małżonka na płaszczyźnie tychże uprawnień.
Jakie są zatem negatywne aspekty rozdzielności? Oprócz wpływu na np. zdolność kredytową w banku czy możliwość wspólnego rozliczenia podatku dochodowego w ramach PIT – raczej niewielkie. Choć niektórzy uważają, że dokonanie takiego zabiegu oznacza brak zaufania do drugiego małżonka. Ostatecznie, decyzja ta powinna być przemyślana i dopasowana do potrzeb zainteresowanych.
MS