Żaden akt normatywny w prawie polskim nie reguluje kompleksowo zagadnień dot. opieki nad osobami chorymi na zburzenia otępienne. Aspekty opieki stanowią wypadkową wielu przepisów, w tym m.in. Kodeksu postępowań cywilnego, Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ustawy o ochronie zdrowia psychicznego czy ustawy o pomocy społecznej. Zagadnienie to można sprowadzić do trzech filarów:
- zapewnienia opieki faktycznej
- reprezentacji interesów osoby chorej
- wsparcia materialnego oraz finansowego.
W zależności zatem od potrzeb podopiecznego – możliwie jest zastosowanie konkretnej instytucji.
Zapewnienie opieki faktycznej oznacza wsparcie osoby poprzez realizację jej podstawowych potrzeb – zamieszkania, jedzenia, leczenia, higieny itp. W ramach tego zagadnienia realizowane są postulaty ochrony osoby przed zrobieniem sobie krzywdy, zaginięciem czy staniem się ofiarą przestępstwa. Opieka może być wykonywane przez członków rodziny, przy pomocy osób trzecich (sąsiadów, opiekunki). Inną formą jest tzw. opieka instytucjonalna w ramach której można wymienić umieszczenie chorego w domu pomocy społecznej (DPS) czy zakładzie opiekuńczo-leczniczym (ZOL). Pośrednią formą są m.in. różnego rodzaju kluby seniora czy dzienne domy pomocy społecznej.
Reprezentacja interesów osoby chorej może wynikać z udzielonego pełnomocnictwa (ogólnego, jak również pełnomocnictw rodzajowych – bankowego, pocztowego, upoważnienia do dokumentacji medycznej itp.) lub ubezwłasnowolnienia. Pewną formą pośrednią pomiędzy ww. instytucjami jest ustanowienie przez sąd rodzinny kuratora, o którym mowa w art. 183 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.
Reprezentacja interesów osoby oznacza wykonywanie czynności faktycznych oraz prawnych, w tym składania oświadczeń woli (m.in. zawieranie umów, zgody na leczenie etc.). Wymienione wyżej instytucje posiadają ograniczenia, jednakże mogą okazać się niezbędne do zaspokajania potrzeb podopiecznego. Pełnomocnictwa powinny być udzielane szybko, zanim choroba osiągnie stan, w którym podpisanie dokumentu (u notariusza lub w zwykłej formie pisemnej) będzie niemożliwe.
Ostatnim z zagadnień jest zbiorcza grupa form pomocy polegających na świadczeniach na rzecz osoby chorej lub jej rodziny (np. świadczenie pielęgnacyjne), odpisach podatkowych czy uzyskaniu bonifikat związanych z orzeczeniem o stopniu niepełnosprawności (m.in. dot. parkowania pojazdu w miejscach wyznaczonych). Przepisy te nie regulują form wsparcia dedykowanych wyłącznie dla osób chorych na chorobę Alzheimera lub ich rodzin, lecz wpisują się w katalog szerszych form wsparcia dla ludzi.
Celem uzyskania informacji dot. adekwatnej formy pomocy warto skontaktować się z prawnikiem, m.in. w ramach darmowych punktów pomocy prawnej organizowanych w ramach SPK.
Adw. Michał Sieruga
Artykuł pierwotnie ukazał się Kurierze Wawerskim – 16 – 31 grudnia 2022 r. Nr 24/361 (str. 5)