Odpowiedź na pytanie wydaje się banalna, biorąc pod uwagę treść art. 635 § 6 k.p.c. Ale… Ostatnio zetknąłem się z ciekawym zagadnieniem dotyczącym instytucji zabezpieczenia spadku (art.  633 i n. k.p.c.). Po wydaniu postanowienia w tym przedmiocie– przeciwnik procesowy złożył od orzeczenia apelację. Sąd odwoławczy odrzucił ten środek odwoławczy, jako niedopuszczalny, a zarazem spóźniony. Czy słusznie?

W zażaleniu na wskazane postanowienie pełnomocnik podniósł wartą uwagi argumentację, tj. że postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia spadku, jako orzeczenie merytorycznie kończące postępowanie w danej sprawie, powinno podlegać zaskarżeniu apelację, zgodnie z treścią art. 518 k.p.c. Na poparcie tezy przywołał m.in. treść uchwały Sądu Najwyższego z dnia 17 czerwca 1998 r., sygn. akt III CZP 19/98 z której wynika, że dopuszczalność środków odwoławczych opiera się na kryterium przedmiotu rozstrzygnięcia zawartego w orzeczeniu. Pełnomocnik podkreślił, że w doktryna nie jest jednolita w zakresie oceny charakteru orzeczenia dot. zabezpieczenia spadku, ale większość skłania się w kierunku jego merytorycznego charakteru, tj. orzekania co do istoty sprawy (vide m.in. M. Walasik, Zabezpieczenie spadku obejmującego rachunek, s. 70; J. Gudowski, w: Ereciński, Komentarz KPC, t. III, 2012, s. 448; J. Studzińska, w: E. Gapska, J. Studziflska, Postępowanie nieprocesowe, s. 719; M. Uliasz, Postępowanie w sprawach o zabezpieczenie spadku, spis inwentarza, s. 78-79).

Pełnomocnik podkreślił również, że z wykładni art. 635 § 1-6 k.p.c. może wysnuć dwa rodzaje rozstrzygnięć: postanowienie o zabezpieczeniu spadku (zaskarżane apelacją) oraz postanowienie w sprawie zabezpieczenia spadku (zaskarżane zażaleniem). Na poparcie tego rozróżnienia przytoczony został m.in. wyrok Sądu Okręgowego w Poznaniu z dnia 10 października 2014 r., sygn. akt XV Ca 856/14.

W odpowiedzi na ww. argumenty odpowiedziałem, że przepis art. 635 § 6 k.p.c. ma charakter wyraźny …Na postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia spadku przysługuje zażalenie… Docelowo, przyjęcie, iż od ww. postanowienia przysługuje apelacja stanowiłoby wykładnię contra legem. Wykładnia literalna przepisu zawsze powinna mieć pierwszeństwo przed pozostałymi rodzajami wykładni. Brak jest zatem zasadności w powoływaniu się m.in. na wykładnię systemową.

Nie jest również zrozumiałe kryterium rozróżniające postanowienia o zabezpieczeniu spadku a postanowienia w sprawie zabezpieczenia spadku. Takie rozdzielenie nie wynika również z przepisów kodeksu. Rozważania w tym zakresie mogą być traktowane co najwyżej jako postulaty de lege ferenda.

Po trzecie wreszcie, należy poddać pod wątpliwość twierdzenie, iż postanowienie w sprawie zabezpieczenia spadku przyjmuje postać rozstrzygnięcia merytorycznego. Można je bowiem porównać do rozstrzygnięć o charakterze formalnym, jak np. w ramach postępowania o zabezpieczenie dowodu (art. 310 i n. k.p.c.). Niezależnie od tego, nie sposób również zgodzić się, że wszystkiepostanowienia o charakterze merytorycznym podlegają zaskarżeniu apelacją. Warto przytoczyć przykład, w którym sąd odwoławczy przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania (wyrokiem lub postanowieniem). Pomimo merytorycznego charakteru takiego orzeczenia –  rozstrzygnięcie to podlega również zażaleniu (do Sądu Najwyższego), a nie apelacji.

Jak zakończył się opisany spór? Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie oddalił zażalenie pełnomocnika przeciwnika, uznając, że od postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia spadku przysługuje zażalenie.

adw. Michał Sieruga