Powszechnie uważa się, że to ubezwłasnowolnienie jest remedium na problemy związane zaburzeniami otępiennymi. Tymczasem procedura ta jest nie tylko długotrwała i dość stresująca dla uczestników, ale często również niecelowa. Znacznie lepszym rozwiązaniem jest skorzystanie z instytucji pełnomocnictwa. Docelowo, to przygotowanie pełnomocnictwa dla osoby u której zdiagnozowano zaburzenia otępienne, będzie pierwszym krokiem w kierunku zadbania o jej interesy.

Warto zauważyć, że wśród pełnomocnictw można wyróżnić kilka ich rodzajów. Różnią się one nie tylko formą (ustne, pisemne, w formie aktu notarialnego etc.), ale również zakresem (ogólne, rodzajowe, szczególne). Nie wchodząc głębiej w materię prawa cywilnego – warto zatem przyjrzeć się najbardziej przydatnym formom pełnomocnictw z punktu widzenia osób sprawujących opiekę.

Pełnomocnictwo ogóle

Pełnomocnictwo ogólne, obejmujące wszelkie czynności zwykłego zarządu, musi być przygotowane w formie pisemnej (art. 99 § 2 Kodeksu cywilnego). Wystarczająca jest zwykła forma pisemna – pełnomocnictwo może, ale nie musi być poświadczone notarialnie czy też zawarte w formie aktu notarialnego. Dokument pełnomocnictwa może być przygotowany np. komputerowo, a osoba która je udziela wystarczy, że podpisze się pod jego treścią (nie musi go w całości spisywać pismem ręcznym jak np. testamentu). Podpis nie musi być czytelnym oznaczeniem imienia i nazwiska, ale jest to rekomendowane. Upoważnionym może być każda osoba, ale do niektórych czynności (np. postępowania przed sądem), wymagane są dodatkowe warunki np. pokrewieństwo między mocodawcą a pełnomocnikiem.

Pełnomocnictwo w formie aktu notarialnego

Jest to forma pełnomocnictwa która nie tylko uprawnia m.in. do rozporządzenia nieruchomościami, ale również wzmacnia wiarygodność zwykłego upoważnienia. Upoważnienie  to może przybierać postać pełnomocnictwa ogólnego (j.w.), rodzajowego czy szczególnego np. do sprzedaży konkretnego mieszkania. O ile w wielu instytucjach zwykła forma pisemna pełnomocnictwa powinna być wystarczająca, to w niektórych innych – wymagana jest forma notarialna (niekoniecznie zgodnie z przepisami prawa). Problem pełnomocnictwa notarialnego sprowadza się jednak do tego, że  notariusz sporządzający akt może odmówić jego odpisania, jeśli osoba udzielająca pełnomocnictwa zdradza już przejawy choroby, w  taki sposób, że powstają wątpliwości co do jej świadomości. Docelowo, pełnomocnictwo notarialne powinno być udzielane możliwie wcześniej, zanim stan zdrowia podopiecznego zacznie się pogarszać.

Pełnomocnictwo bankowe/upoważnienie do konta

Upoważnienie do konta powinno zostać udzielone przez dysponenta rachunku bankowego w oddziale banku (tzw. rachunek wspólny – art. 51 ustawy Prawo bankowe) albo zostać sporządzone w formie aktu notarialnego. Zważywszy jednak na postawę pracowników banku – lepszym rozwiązaniem jest dokonanie upoważnienia w placówce. Posiadając dostęp do rachunku bankowego, upoważniony może m.in. dokonywać płatności za podopiecznego, ograniczyć w praktyce marnotrawienie środków poprzez ograniczenie wypłat z bankomatu etc. Jest to bardzo istotne rozwiązanie, aby w przyszłości zachować ciągłość zarządzania majątkiem podopiecznego. W przypadku np. ubezwłasnowolnienia – do rozporządzania środkami na rachunku bankowym może być wymagana zgoda sądu rodzinnego, wydana w formie postanowienia. Ergo, będzie się wiązać z wszczęciem kolejnego postępowania sądowego i oczekiwaniem na jego zakończenie.

Pełnomocnictwo pocztowe

Pełnomocnictwo pocztowe zostało opisane w art. 38 ustawy Prawo pocztowe. Musi zostać udzielone osobiście przez mocodawcę natomiast obecność osoby upoważnionej do odbioru przesyłek nie jest wymagana. Oświadczenie w formie krótkiego dokumentu (do otrzymania w placówce) składa się przed pracownikiem poczty. Upoważnienie wiąże się z niewielką opłatą (na dzień przygotowania artykułu – 21 zł). Pełnomocnictwa pocztowego warto udzielić na czas nieokreślony. Uprawnia ono do odbierania korespondencji przez plenipotenta, w tym również przesyłek sądowych. Jest to wygodny sposób pobierania przesyłek na podstawie awizo, jeśli pełnomocnik nie mieszka jednocześnie z podopiecznym. Pełnomocnictwo pocztowe ustalane jest dla danej placówki pocztowej i nadawany jest mu numer. Odbierający przesyłkę potrzebuje jedynie podania numeru (czasami też daty pełnomocnictwa) oraz okazania swojego dowodu osobistego.

Wskazane przykłady pełnomocnictw powinny pozwolić na uregulowanie większości spraw osoby, które je udzieliła. Inne przykłady pełnomocnictw np. do głosowania na walnym zgromadzeniu wspólnoty mieszkaniowej czy dotyczące złożenia wniosków w zakresie prawa budowlanego do konkretnej inwestycji – mają charakter sporadyczny. Nie da się ich jednak przygotować „na zaś”. Podobnie, jako formę upoważnienia można rozważyć jeszcze upoważnienie do dostępu do dokumentacji medycznej, które jednak nie zastąpi „blankietowej” zgody na wyrażanie zgody na zabieg medyczny. Może się zatem okazać, że w niektórych przypadkach niezbędne będzie jednak przeprowadzenie procedury ubezwłasnowolnia.

Adw. Michał Sieruga

[Artykuł został pierwotnie przygotowany do Gazetki Partnerstwa Stary Mokotów wydawanej przez Partnerstwo Lokalne Stary Mokotów – grudzień 2022 r.]