ODRZUCENIE ZAŻALENIA JAKO PRZEDWCZESNEGO

Czy Sąd może odrzucić zażalenie złożone przed nastaniem terminu do jego wniesienia, pomimo uprzedniego złożenia wniosku o uzasadnienie?

Sąd Okręgowy w jednej z prowadzonych spraw wydał postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia. Niezadowolona z tego rozstrzygnięcia strona skierowała wniosek o uzasadnienie (należycie opłacony – 100 zł) w związku z dyspozycją art. 394 § 2 k.p.c. Kiedy uzasadnienie postanowienia znalazło się w Portalu Apelacji– pełnomocnik strony skierował środek odwoławczy (zażalenie) do Sądu, nie czekając na formalne doręczenie postanowienia z uzasadnieniem. W odpowiedzi na to Sąd Okręgowy odrzucił wniesione zażalenie, stwierdzając, że miało ono charakter „przedwczesny”. Jako podstawą rozstrzygnięcia wskazał art. art.  373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c.

Ze wskazanym wyżej rozstrzygnięciem nie sposób się zgodzić. Rozstrzygnięcie to przywołuje ponownie dyskusję dotyczącą możliwości odrzucenia środka odwoławczego, wniesionego przed terminem, czyli tzw. przedwczesnego. Dyskusja w tym przedmiocie nawiązuje również do nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które weszły w życie dnia 7 listopada 2019 r. Stwierdzić należy jednak, że nawet zmiana art. 394 § 2 k.p.c., która wprowadziła konieczność wystąpienia z wnioskiem o uzasadnienie postanowienia przed jego zaskarżeniem – nie usprawiedliwia rozwiązania „odrzucenia środka jako przedwczesnego”.

Przypomnieć należy, że w przedmiocie tym wypowiadał się już Sąd Najwyższy m.in. w uchwale z dnia 2 grudnia 2003 r., sygn. akt III CZP 90/03. Zgodnie z sentencją zawartą w tym orzeczeniu …Zażalenie wniesione przez małżonka dłużnika na postanowienie o nadaniu klauzuli wykonalności przeciwko temu małżonkowi przed rozpoczęciem biegu terminu do wniesienia tego zażalenia zgodnie z art. 795 § 2 k.p.c., tj. przed datą doręczenia małżonkowi dłużnika zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, nie podlega odrzuceniu… Na zasadzie analogii, mając na względzie tożsamość problemu („przedwczesnego środka odwoławczego”) – rozstrzygnięcie to można stosować również do innego rodzaju postanowień.

Zgodnie z dyspozycją art. 373 § 1 k.p.c. w związku z art. 397 § 3 k.p.c. Sąd drugiej instancji odrzuca zażalenie spóźnione, nieopłacone lub z innych przyczyn niedopuszczalne, jak również zażalenie, którego braków strona nie usunęła w wyznaczonym terminie. Z żadnej z tych przesłanek nie wynika możliwość odrzucenia zażalenia wniesionego przed rozpoczęciem biegu terminu do jego wniesienia. Takie zażalenie nie może być w szczególności uznane za spóźnione, albowiem sformułowanie to odnosi się do takich czynności, które nastąpiły poniewczasie, zostały zrobione/dostarczone z opóźnieniem (por. https://sjp.pwn.pl/sjp/spozniony;2523334.html). Innymi słowy, mowa o czynności wykonanej „po” terminie a nie „przed” terminem.  Literalnego brzmienia art. 373 § 1 k.p.c. w zw. z art. 397 § 3 k.p.c. nie zmienia również aktualna dyspozycja art. 394 § 2 k.p.c. zgodnie z którą …Termin do wniesienia zażalenia wynosi tydzień od dnia doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. Jeżeli przy wydaniu postanowienia sąd odstąpił od jego uzasadnienia, termin liczy się od dnia ogłoszenia postanowienia, a jeżeli podlegało ono doręczeniu – od dnia jego doręczenia…. Przepis ten wyznacza końcową datę wniesienia środka odwoławczego, a nie początkową (tj. „nie wcześniej niż”).

Wskazane wyżej stanowisko znalazło również aprobatę w dorobku doktryny np.:

  • …Z powodu uchybienia ustawowemu terminowi podlega odrzuceniu tylko taka apelacja, która została wniesiona po jego upływie. Złożenie apelacji, zanim zaczął biec termin określony w art. 369, może być skuteczne pod warunkiem, że istnieje już wyrok, od którego może być wniesiony środek odwoławczy, oraz że strona złożyła skuteczny wniosek o sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku oraz o jego doręczenie wraz z uzasadnieniem… [w:] Małgorzata Manowska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, 2000
  • …Termin odwoławczy zakłada istnienie zaskarżonego orzeczenia, nie stoi w związku z tym na przeszkodzie wniesieniu środka odwoławczego, zanim w ogóle termin rozpoczął bieg… [w:] Bogdan Bladowski, Środki odwoławcze w postępowaniu cywilnym, Lex 2013
  • …Sąd odrzuci również apelację wniesioną po upływie terminu określonego w art. 369 lub z innych przyczyn niedopuszczalną… [w:] Andrzej Jakubecki (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz do wybranych przepisów nowelizacji 2019

Przywołane stanowiska są zatem aktualne również w kontekście nowelizacji przepisów Kodeksu postępowania cywilnego, które nie wprowadziły zmian w kontekście odrzucenia środka odwoławczego wniesionego „przed terminem”.

Adwokat Michał Sieruga